Thane Jeevandeep 27/02/2025 adhyatma Share
जगभरात महादेवाचा जागर होणार आहे. बुधवारी 26 फेब्रुवारी 2025 ला महाशिवरात्रीचा उत्साह जगभरात साजरा करण्यात येणार आहे. महाशिवरात्रीला महादेव आणि पार्वती यांचा लग्नाचा सोहळाचा हा उत्सह आहे. भारतात महादेवाचे असंख्य मंदिर आहेत. त्यातील 12 ज्योतिर्लिंग हे हिंदू धर्मात अतिशय महत्त्वाचे आणि पूजनीय आहेत. पण भारतात एक शिव शक्ती रेखा आहे, जी उत्तरेकडील केदारनाथवरुन दक्षिणेतील रामेश्वरमपर्यंत जाते, याबद्दल फारच कमी लोकांना माहितीये.
केदारनाथ शिव-शक्ती रेषेच्या उत्तरेकडील टोकावर आहे आणि रामेश्वरम दक्षिणेकडील टोकावर आहे. केदारनाथ आणि रामेश्वरममधील अंतर अंदाजे 2,382 किलोमीटर आहे. हे रेखांशावर 79 अंशांवर आहेत. या दोन ज्योर्लिंग्समध्ये आणखी 5 शिवमंदिरे आहेत ज्यांना पंचभूत म्हणतात. म्हणजेच, ते सृष्टीच्या पाच घटकांचे (पाणी, वायू, अग्नी, आकाश आणि पृथ्वी) प्रतिनिधित्व करतात. ही सर्व शिवमंदिरे एकाच रांगेत आहेत. पण तुम्हाला जाणून आश्चर्य वाटेल की ही मंदिरं वेगवेगळ्या वेळी बांधली गेलीय.
या 7 शिवमंदिरांचं एका सरळ रेषेत असणे हा निव्वळ योगायोग असू शकत नाही. कारण ही मंदिरे सुमारे 4 हजार वर्षांपूर्वी बांधली गेली होती. त्या वेळी अक्षांश मोजण्यासाठी कोणतेही साधन उपलब्ध नव्हते. याशिवाय, ही मंदिरं वेगवेगळ्या काळात वेगवेगळ्या राजांनी बांधली होती. अशा परिस्थितीत, हे मंदिर कोणत्याही विशिष्ट कल्पनेने स्थापन झाले होते असे म्हणणे कठीण आहे. पण त्यानंतरही ही सर्व मंदिरं एका सरळ रेषेत स्थापित झाली.
या सर्व मंदिरांच्या मध्यभागी महाकालेश्वर ज्योतिर्लिंग स्थापित आहे, हे मंदिर मध्यप्रदेशातील उज्जैन येथे आहे. उज्जैन हे भारताचे मध्य मेरिडियन मानले जाते. याशिवाय, उज्जैनला पृथ्वी आणि आकाश यांच्यातील मध्यबिंदू देखील मानले जाते. कर्कवृत्त देखील येथून जाते.
शिवशक्ती रेखा इथे 7 मंदिरांची स्थापना
1. केदारनाथ- शिव-शक्ती वंशातील पहिलं शिवमंदिर उत्तराखंडमधील रुद्रप्रयाग जिल्ह्यातील केदारनाथ मंदिर आहे. याला अर्ध ज्योतिर्लिंग म्हणतात. हे ज्योतिर्लिंग नेपाळच्या पशुपतिनाथ मंदिराचा समावेश करून पूर्ण झालं आहे. असे म्हटलं जातं की हे मंदिर महाभारत काळात पांडवांनी बांधले होतं आणि नंतर आदि शंकराचार्यांनी त्याचा जीर्णोद्धार केला. केदारनाथ हे देशातील 12 ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. या मंदिराचं दरवाजे वर्षातील सहा महिने बंद असतात. दिवाळीच्या महान सणाच्या दुसऱ्या दिवशी, हिवाळ्यात मंदिराचे दरवाजे बंद केले जातात. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे मंदिरात हा दिवा या 6 महिन्यांपर्यंत जळत राहतो. याशिवाय, मंदिराची स्वच्छता आम्ही निघालो तेव्हा जशी होती तशीच असल्याचे आढळून आलंय.
2. श्रीकालहस्ती मंदिर- हे मंदिर आंध्र प्रदेशातील चित्तूर इथे आहे. श्रीकालहस्ती मंदिर हे पंचमहाभूतांपैकी वायु तत्वाचे प्रतीक मानलं जातं. त्याला दक्षिणेचे कैलास आणि काशी म्हणतात. या मंदिराला राहू-केतू मंदिर असेही म्हणतात. लोक राहू पूजा आणि शांतीसाठी येथे येतात. येथे स्थापित शिवलिंग हे वायु तत्वाचे प्रतीक मानले जाते. म्हणून पुजारीही त्याला स्पर्श करू शकत नाही. मान्यतेनुसार, या ठिकाणाचे नाव तीन प्राण्यांच्या नावावरून पडले आहे, श्री म्हणजे कोळी, काल म्हणजे साप आणि हस्ती म्हणजे हत्ती. एका आख्यायिकेनुसार, शिवलिंगावर तपश्चर्या करताना एका कोळ्याने जाळे तयार केले होते आणि एका सापाने शिवलिंगाभोवती गुंडाळून पूजा केली होती आणि एका हत्तीने शिवलिंगाला पाण्याने स्नान घातले होते. या तिघांच्याही मूर्ती येथे स्थापित आहेत.
3. एकंबरेश्वर- हे मंदिर तामिळनाडूतील कांचीपुरम इथे आहे. या मंदिरात भगवान शिव यांची पूजा पृथ्वी तत्वाच्या रूपात केली जातं. असं म्हटलं जातं की हे शिवमंदिर पल्लव राजांनी बांधले होते. पण नंतर चोल आणि विजयनगर राजांनी त्यात सुधारणा केल्या. मार्च आणि एप्रिल महिन्यात सूर्याची किरणे थेट एकंबरेश्वर मंदिराच्या मुख्य शिवलिंगावर पडतात असं म्हटलं जातं.
4. अरुणाचलेश्वर मंदिर- हे मंदिर तामिळनाडूतील तिरुवन्नमलाई शहरात आहे. हे तमिळ साम्राज्यातील चोल राजवंशाच्या राजांनी बांधले होते. हे शिवमंदिर संपूर्ण भारतात स्थापन झालेल्या बारा ज्योतिर्लिंगांइतकेच पूजनीय आहे. हे मंदिर अग्नि तत्वाचे प्रतिनिधित्व करतं. पौराणिक मान्यतेनुसार, एकदा देवी पार्वतीने खेळकरपणे भगवान शिव यांना डोळे बंद करण्यास सांगितले तेव्हा त्यांनी डोळे बंद केले आणि त्यामुळे संपूर्ण विश्व हजारो वर्षे अंधारात बुडाले. हा अंधार दूर करण्यासाठी, भगवान शिवाच्या भक्तांनी कठोर तपस्या केली, ज्यामुळे महादेव अग्निस्तंभाच्या रूपात प्रकट झाले. या कारणास्तव, येथे अरुणाचलेश्वराच्या रूपात भगवान शिव यांची पूजा केली जाते आणि येथे स्थापित शिवलिंगाला अग्निलिंग असेही म्हणतात.
5. श्री थिल्लई नटराज मंदिर- हे मंदिर तामिळनाडूतील चिदंबरम इथे आहे. हे मंदिर आकाश तत्वाचे प्रतीक आहे. येथे भगवान शिवाच्या नटराज रूपाची पूजा केली जाते. त्याला चिदंबरम मंदिर असेही म्हणतात. या मंदिरातील शिवमूर्तीचे वैशिष्ट्य म्हणजे नटराज अलंकारांनी सजलेला आहे. अशा शिवमूर्ती भारतात क्वचितच दिसतात. हे मंदिर देशातील अशा काही मंदिरांपैकी एक आहे जिथे शिव आणि वैष्णव दोन्ही देवता एकाच ठिकाणी आहेत. असं म्हटलं जातं की येथे भगवान महादेव आणि माता पार्वती यांच्यात नृत्य स्पर्धा झाली होती.
6. जंबुकेश्वर मंदिर- हे मंदिर तामिळनाडूतील तिरुचिरापल्ली इथे आहे. हे मंदिर सुमारे 1800 वर्षे जुने आहे. हे मंदिर पाण्याच्या तत्वाचे प्रतिनिधित्व करते. असं म्हटलं जातं की त्याच्या गर्भगृहात नेहमीच पाण्याचा प्रवाह वाहतो. असं म्हटलं जातं की शिवाचे ज्ञान प्राप्त करण्यासाठी, माता पार्वती पृथ्वीवर आल्या आणि त्यांनी या ठिकाणी आपल्या हातांनी शिवलिंग बनवून तपश्चर्या केली. असं म्हटलं जातं की, भोलेनाथ स्वतः मंदिराच्या भिंती बांधण्यासाठी येत असत. या मंदिरात देवी पार्वती शिष्या म्हणून आणि महादेव गुरु म्हणून उपस्थित आहेत, त्यामुळे या मंदिरात विवाहसोहळा आयोजित केला जात नाही.
7. रामेश्वरम- हे मंदिर तामिळनाडू राज्यातील रामनाथपुरम जिल्ह्यात आहे. हे 12 ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. रामेश्वरम मंदिराला रामनाथस्वामी मंदिर असेही म्हणतात. हे पवित्र स्थान भारतातील चार प्रमुख धामांपैकी एक आहे. असे मानले जाते की लंकेवर हल्ला करण्यापूर्वी श्री रामाने रामेश्वरम ज्योतिर्लिंगाची स्थापना केली होती. या शिवलिंगाचा महिमा शिवपुराण आणि स्कंद पुराणातही आढळतो. रामेश्वरम मंदिर द्रविड शैलीत बांधले गेले आहे. मंदिराच्या परिसरात शेकडो खांब आहेत. या खांबांवर सुंदर फुलांचे काम करण्यात आले आहे.
